Boşanma, hiçbir zaman sadece eşler arasında süregelen bir durum değildir. Boşanma süreci çocukları da ister istemez etkiler. Boşanma sürecinde olan çiftlerin anne ve baba olma sorumlulukları boşansalar bile devam eder. Boşanma, çocuklar için çok önemli bir süreci de beraberinde getirir. Boşanma, çocuk için anne veya babasından ayrılma anlamına gelir. Bu durum ise bazı dengelerin bozulmasına, çocukların travmatik bir durumun içine girmelerine neden olur.
Boşanmanın etkileri birçok detayı ile çocuklar üzerinde görünür. Boşanma; çocukları sosyal, hukuki, psikolojik olarak birçok konuda olumsuz olarak etkiler. Sadece anne ya da baba için değil, çocuk için de boşanma süreci oldukça zorlu bir süreç anlamına gelir ve çocuğun bu durumu kabul etmesi zordur. Ebeveynler, böyle bir durumda ilk öncelik olarak çocuklarının ruh sağlığını koruma altına almalıdırlar.
Boşanmanın çocuklar üzerinde bazı etkileri vardır:
- Araştırmaların ortaya çıkardığı etkiler
- Uzun süreli ve
- Kısa süreli etkileri vardır.
Boşanma Sonucunda Çocuklar Nasıl Etkilenir?
Yapılan birçok araştırma, boşanmanın çocuklar üzerindeki etkilerini gözler önüne sermektedir. Yapılan bazı araştırmalar ve bu araştırmalar sonucunda çocukların boşanma hakkındaki düşünceleri şöyledir:
Yapılan bir araştırmaya göre boşanmaların yarısından fazlası, 18 yaşından küçük çocukları kapsamıştır. Bu çalışmadan, her yıl 1 milyon çocuk, anne ve babalarının boşanmalarına şahit olduğu sonucu çıkmıştır. Yapılan başka bir araştırma, boşanma durumunu çocukların kabul etmediklerini göstermiştir. Boşanma işlemlerine başlayan anne ve babalar, ilgilerini çocuklarından önce kendi aralarında oluşan problemlere ve çatışmalara yöneltirler. Böyle bir durumda bu çocuklar, anne ve babalarının boşanmaları yerine evliliklerinin kötü geçmesini tercih ettiklerini göstermiştir.
Çocuklu bir ailede, boşanma süreci tamamlandığında artık kriz durumu da başlamış olur. Boşanma sonucunda çocuğun kimde kalacağı konusu ön plana çıkar. Ebeveyn ve çocuk arasındaki velayet durumu, ilişkilerin zayıflamasına yol açarken, çocuğun hayatında da düşüşlere sebep olmaktadır. Boşanmanın getirdiği strese uyum sağlayamayan çocuklarda hem fiziksel hem de psikolojik olarak sağlıklarının bozulmaya başladığı belirtilmektedir. Anne ve babasının boşanmaları, çocukların vücutlarının belirli bölgelerinde mesela mide, baş vs. yerlerde oluşan ağrılara karşı fiziksel tepkiler gösterebilmektedir. Bu tepkiler, çocuğun böyle bir ortamda gerçek duygularını tam anlamıyla ifade edeceği bir ortam bulamadığından dolayıdır. Anne ve babası boşanmış çocuk, uyku uyumayı istemeyebilir, kabuslar görmeye başlayabilir.
Çocuklarda, boşanma sürecinde görülen bir başka etki ise öfke, kaygı, suçluluk ve depresyondur. Çocuklar, bu duygularla boşanmadan sonra ebeveynleri ile birlikte olamadıkları için kendilerini üzgün hissederler. Boşanma sonrasında aile ortamı bozulduğu için anne ve baba ile çatışmaya, itaatsiz şekilde davranmaya başlayabilirler. Artık ebeveyn ile çocuk arasındaki ilişki değişmeye başladığı için çocuklar kendilerini endişeli hissetmeye başlarlar.
Çocuk, iki ebeveyni ile yetiştiğinde hem daha iyi duygusal destek alır hem de anne ve babanın rehberlik etmesi çok daha başarılı olur. Anne ve babası ayrı olmayan çocuğa bilgi vermek, yardım etmek ve çocuğun denetlenmesi gibi işler çok daha kolaylaşır. Anne ve baba bu alanda çocuğa en iyi kaynaktır. Bu şunu göstermektedir: Çocuk sadece anne ya da sadece baba ile büyüdüğü zaman çocuğun sosyalleşmesi hem daha zor olmakta hem de beraberinde başka sorunları da getirmektedir.
Çocuğun hayatında anne ve babanın çok önemli rol oynadığını, yerlerinin doldurulamayacağını görülmektedir. Diğer yandan anne ve babanın birbirlerinin rollerini üstlenemeyeceklerini ancak ve ancak bu rollerin birer tamamlayıcısı olabileceklerini görülmektedir. Burada asıl önemli olan anne ve babanın çocuğa katacaklarıdır. Çocuklar, yaşlarına ve kişiliklerine göre anne ve babalarının boşanmalarına karşı öfke dolu tepkiler göstermektedir. Boşanmış ebeveynlere sahip özellikle erkek çocuklar, öfkelerine yenik düşmekte, sık sık kavga etmekte ve bu duygularını öğretmenlerine veya onlarla ilgilenenlere karşı yönlendirmektedirler. Bunlardan farklı olarak bazı çocuklar ise içine kapanarak ve çevreleriyle alakalarını keserek kızgınlıklarını ifade etmektedirler.
Boşanma süreci, bazı durumlarda çok farklı alanlarda etkileri olmaktadır. Bu etkilerden birisi boşanma sonucunda çocukların akademik başarı düzeyinin düşük olduğu görülmüştür. Annesinden ya da babasından ayrı büyüyen çocuklarda alkol, aile içinde çatışma, düşük akademik başarı, öfkelenme, depresyon, anksiyete, saldırganlık, davranışlarda ve duygusal anlamda birçok problemin ortaya çıktığını göstermiştir.
Çocuğun kaygı düzeyini; cinsiyeti, ebeveynlerin tutumu, anne ve babanın eğitim durumları, sosyo-ekonomik durum, kardeşlerin olup olmadığı, çocuğun okuldaki başarısı gibi durumlar etkilemektedir. Özellikle küçük yaştaki çocuklarda bu kaygı düzeyi, ileri zamanlarda ruhsal tepkimelerin oluşmasına zemin hazırlar. Bazı durumlarda, çoğu çocuk kaygı durumlarını ortadan kaldırmak için kendilerince bazı savunma mekanizmaları oluşturur. Bu mekanizmalar, reddetme, gerileme, bastırma, yansıtmadır.
Hem annesi hem de babası olan ve aynı evde yaşayan çocuklar genel olarak çok daha avantajlı durumdadır. Sosyo-ekonomik düzey etkisi ile tek ebeveynli yaşayan çocukların %80’nde velayetlerin annede kalmasıyla annenin düşük eğitimsel faaliyeti, daha az sosyal destek görmeleri, düşük psikolojik iyilik halleri, çocuktaki olumsuzlukları beraberinde getirmektedir.
Boşanma Sonucu Çocuklarda Kısa Süreli Hangi Etkiler Oluşur?
Boşanmanın çocuk üzerinde kısa süreli etkileri yapılan araştırmalarla ortaya konmuştur:
- Laver ve Laver 1991 yılında yaptıkları çalışmada 6 ile 12 ay arasında, boşanmanın çocuk üzerinde depresif duygu durumu ve içe çekilme etkisinin olduğunu göstermiştir.
- Lengua ve arkadaşlarının 1999 yılında yaptığı araştırmada boşanma üzerinden 2 yıl geçmiş çocuklarda en sık sinirlilik ve sorunlarla başa çıkamama sorunları baş göstermektedir.
- 2002 yılında Bauserman yaptığı çalışmada anne ve babanın boşanma sonrasında velayeti paylaşması olursa ebeveynler arası anlaşmazlığın az olması ya da olmaması durumunda, çocuk boşanma sürecine uyum gösterebileceğini ifade etmişlerdir (Öngider, 2006: 27).
- Wallerstein ve Lewis, 2004 yılında yaptıkları çalışmada boşanma sırasında çocukların ilk olarak şok ve mutsuzluğu hissettiğini belirterek, çocuğun yalnızlık hissedebileceğini ve buna karşı öfke duyabileceğini göstermiştir.
Boşanmanın Ardından Çocuklarda Uzun Süreli Hangi Etkiler Görülür?
Boşanmanın çocuk üzerindeki uzun süreli etkileri açısından incelendiğinde, boşanma sürecinde erkek çocukların kız çocuklarına oranla daha uzun süreli ve daha çok etkilendiği görülmektedir.
- Anne ve baba, çocuk okula başladıktan sonra boşandıklarında, çocuk akademik başarı gösterememektedir (Dominion, 1974).
- Ailesi boşanmış çocuklar, evli ailelerin çocuklarına göre davranışsal sorunlar yaşamaktadır (Emery ve arkadaşları, 1999).
- Boşanma sürecinde, maddi sıkıntı yaşayan anneler, çocuklarına daha kısıtlı olanaklar sunabildiklerinde bu durum çocuklara uzun süreli yansımaktadır (Evans ve arkadaşları, 1995).
- Aileleri boşanmış çocuklarda, psikolojik uyumsuzluk, davranışsal sorunlar, düşük akademik başarı, sosyal çevre ile olan ilişkilerde olumsuzluklar, benlik saygısının yitirilmesi gibi sorunlar çıkmaktadır (Amato ve Keith, 1991).
- Ebeveynleri boşanmış çocuklarda eş seçme ve evliliği yürütme problemi görülmektedir (Wolfinger, 2003).
Boşanma süreci, çocukları kısa ya da uzun süreli olsun birçok boyutta ve alanda olumsuz şekilde etkilemektedir. Bu süreçte anne ve baba, çocuklarının yaşadığı durumu çok iyi idrak etmeli ve çocukların durumlarını en iyi şekilde analiz ederek boşanma sürecini çocukların en az hasarla atlatmasını sağlamaya çalışmalıdır. Ebeveynler, böyle bir durumda farkındalığı artırmak, yardım ve danışmanlık almak isteyebilirler. Bunun için Alanya Psikolog Danışmanlık Merkezi’mize en kısa zamanda başvurarak size en uygun tedavi hizmetlerimizden yararlanabilirsiniz.